Kocka od četiri kvadratna centimetra sa pramenovima ofarbane i neofarbane kose krajem ljeta biće poslata u svemir naučnim balonom. Riječ je o eksperimentu u kojem pod okriljem svemirske agencije NASA učestvuju đaci Gimnazije ,,30. septembar”Zahir Šabotić, Almira Ljaić, Aiša Kalač, Almin Nurković i Idria Adrović sa mentorkom, profesoricom maternjeg jezika Mirsadom Šabotić.
Autori očekuju potvrdu hipoteze da će se pramenovi različito ponašati u uslovima svemira. Ideja je zavrijedila pažnju američkog programa ,,Cubes in Space“ (Kocke u svemiru), a profesorica Šabotić ističe da su do ideje došli slučajno.
“Na času maternjeg jezika obrađivali smo pripovijetku „Djevojka crvene kose“ Meše Selimovića i, sasvim slučajno, moji đaci su shvatili da eksperiment ima veze sa kosom pa su riješili da eksperimentišu i da ogled pošalju u svemir. Izdvojili su pramenove ofarbane i neofarbane kose postavljajući hipotezu da će se u svemirskim uslovima ofarbana kosa pretvoriti u prašinu, dok će neofarbana samo promijeniti molekularnu strukturu. Cilj je da ukažemo na štetnost farbanja kose u smislu radijacije i UV zraka”, objašnjava Šabotić.
Ideja rožajske ekipe prešla je dug put koji je počeo prijavljivanjem formulara (Intent to fly form) na međunarodnom konkursu koji je objavljen sredinom oktobra. Podnijeli su hipotezu, opisali eksperiment, način izvođenja, zatim zahtjevni naučni dijagram, koji u milimetar oslikava kako će izgledati materijal u kockici. NASA je dala zeleno svijetlo.
Po riječima Šabotić, učenici su veoma ozbiljno shvatili zadatak i potrošili su mnogo vremena na istraživanje projekta, koji zahtijeva široko znanje.
“Radili su na gradivnom eksperimentu kose o tome koja su jedinjenja osjetljiva na radijaciju, zatim na istraživanju stratosfere konsultujući ljekare i frizere, kao i sve moguće izvore. Potom su eksperiment opisali i pronašli način kako će validirati tu hipotezu povezujući na poseban način maternji jezik, hemiju, biologiju, fiziku, geografiju, ekologiju i medicinu”, kazala je Šabotić.
Kockica sa hipotezom rožajskih đaka biće jedna od svega sedamdeset koje će se krajem avgusta ili početkom septembra vinuti u svemir. Osim borbe za let u balonu aplikanti se takmiče da njihove kocke budu poslate istraživačkom raketom. Svestrana profesorica ističe da je veoma zadovoljna jer je njihov prijedlog izabran u jakoj konkurenciji, među hiljadama koje su poslali mladi i njihovi mentori sa svih strana svijeta. Ponosna je zbog, kako kaže, nesvakidašnjeg poduhvata njenih đaka i smatra da je njihov uspjeh važan za čitavu Crnu Goru, jer je riječ o eksperimentu koji prevazilazi granice Zemlje.
“Vjerujem da nema veće radosti od ovog uspjeha koji je postigao naš istraživački tim. Integrativni pristup koji su učenici primijenili u ovom eksperimentu veoma će stimulativno djelovati na njih u smislu afirmacije, znanja i umijeća te kritičkog mišljenja i razvijanja mašte na netradicionalan način”, smatra Šabotić.
Ona dodaje da kroz projekat žele osvijestiti Zemljane da zdravije žive.
Tim rožajskih gimnazijalaca biće u prilici da prati svoju kocku tokom misije u svemiru.
,,Cubes in Space“ je program za učenike od 11 do 18 godina, koji se sprovodi u saradnji sa svemirskom agencijom NASA u smislu predlaganja eksperimenata za lansiranje u svemir. Od 2014. godine kroz program je prošlo 700 eksperimenata u kojima je učestvovalo 22.000 nastavnika i više od 21.000 učenika iz 73 zemlje.
