Prodaja drveta na stovarištima u šumi zamijeniće dosadašnji model davanja šuma na korišćenje prodajom u dubećem stanju, čime se Crna Gora priprema da napusti, u Evropi nepoznat, koncesioni sistem gazdovanja šumama, koji je prema tvrdnjama stručnjaka i ekologa donio ogromnu ekološku i ekonomsku štetu.
Koncesioni sistem gazdovanja šumama uveden je 2007. godine i pojedinim koncesionarima omogućio je da se preko noći obogate, a zahvaljujući njemu država je ostala bez dobrog dijela prihoda, ali i najkvalitetnije šume. Novi koncept gazdovanja šumama trebalo bi da državi omogući potpunu kontrolu, ali i da dovede do toga da koncesionari, posebno veliki, neće više biti privilegovani. Koncept bi ekspertska grupa, uz podršku Svjetske banke, trebalo da završi do kraja godine.
Kao prvi korak ka novom, državnom sistemu gazdovanja šumama, Vlada se odlučila na pilot projekat kojim bi se dobile smjernice za tržišne cijena drveta, odnosno formirala berza drveta, na kojoj će poziciju obezbijediti preduzeća za gazdovanje šumama u državnom vlasništvu i privatni vlasnici šuma i kupci drveta, u prvom redu domaći drvoprerađivači. Za početak, jedno od takvih šumskih stovarišta oformljeno je u gazdinskoj jedinici Donji Šaranci, u opštini Žabljak.
U praksi, to bi značilo da se pilot projektom radi na uvođenju ugovaranja i izvršavanja poslova sječe stabala i izrade drvnih sortimenata, kao i njihovo dopremanje na šumska stovarišta. Drvni sortimenti, razvrstani po klasama kvaliteta, aukcijskom prodajom bi se nudili drvoprerađivačima koji imaju registrovanu proizvodnju proizvoda od drveta. Za ovaj posao biće formirana posebno preduzeće pri Upravi za šume.
“Do sada postignute cijene prodaje drvnih sortimenata u okviru pilot projekta ukazuju da prodaja drvnih sortimenata obezbjeđuje veće prihode u odnosu na model davanja šuma na korišćenje prodajom drveta u dubećem stanju, koji je do sada dominantno korišćen u gazdovanju šumama. U okviru reforme šumarskog sektora, trenutno se rade i druge ekonomsko finansijske analize, kao i projekcije fiskalnog uticaja novog modela na budžet, privredu i građane. Nakon završetka pilot projekta i navedenih analiza slijedi zakonodavna reforma u ovoj oblasti i nova organizaciona struktura sektora”, saopšteno je iz Ministarstva poljoprivrede.
O pogubnosti dosadašnjeg sistema gazdovanja šumama najbolje govore podaci iz Godišnjeg programa gazdovanja šumama za 2018. godinu, koji je usvojila Vlada, u kojem se navodi da dug koncesionara i korisnika šuma, prema podacima Poreske uprave iznosi 5,1 milion eura, od čega je nenaplativ 3,1 milion, a aktivni realno naplativi dug je 1.976.426 eura.
Navodi se da ključni problem predstavljaju slabosti u sistemu korišćenja šuma putem koncesija i time uslovljen nedefinisan srednjoročni koncept razvoja drvne industrije.
U poslu čija se vrijednost mjeri desetinama miliona eura, nepovoljni po državu ugovori koncesionarima su ranije pružili priliku da plaćaju kubik najkvalitetnijeg drveta od 10 do 15 eura. Nakon što je Albanija proglasila desetogodišnju zabranu sječu šuma, kubik drveta je u Skadru dostizao u jesen i zimu 2016. i više od 100 eura.
Na drugoj strani, država je, prema podacima Vlade, od koncesija 2016. prihodovala svega 4,7 miliona eura, a samo za poslovanje Uprave za šume (UzŠ) neophodno je bilo iz budžeta izdvojiti 5,7 miliona, dok je dug koncesionara, prema podacima Poreske uprave, iznosio više od osam miliona eura.
Državna revizorska institucija (DRI) ustanovila je niz nepravilnosti u sprovođenju svih koncesionih ugovora, naplaćivanju koncesionih naknada i neraskidanju ugovora koji se ne realizuju i ne poštuju.
Kroz sistem koncesija od 2007. do 2016. godine ugovorena je sječa 3.617.700 metara kubnih bruto drvne mase, a izvršena sječa je iznosila 2,74 miliona metara kubnih neto drvne mase. Budžetski prihodi po osnovu koncesionih naknada za korišćenje šuma trebalo je da iznose ukupno 35,9 miliona.
”Toliki nivo prihoda nije ostvaren nijedne godine od početka primjene koncesionog modela korišćenja šuma. S druge strane, koncesionari koji su realizovali ugovore uglavnom nijesu postigli svrhu zbog koje su dobili koncesiju, a to je ubrzan razvoj drvne industrije postizanjem što većeg stepena finalizacije proizvoda od drveta. Kao dodatni problem pojavio se prekomjerni izvoz drvne sirovine u zemlje u okruženju, posebno u Albaniju”, piše u izvještaju DRI.
Ministar poljoprivrede i ruralnog razvoja Milutin Simovićprošle sedmice je na sastanku proširenog kolegijuma Uprave za šume rekao da je Vlada odlučna da realizuje program reorganizacije koncepta gazdovanja šumskim resursima u cilju postizanja značajno većih efekata, prije svega u dijelu boljeg očuvanja šuma, ali i bolje ekonomske valorizacije, ravnomjerne dostupnosti sirovine za razvoj drvne industrije, sa ambicijom da se otvori što više „zelenih“ radnih mjesta i stvori nova dodata vrijednost u ovom sektoru.
Na sastanku kome su, osim rukovodstva Uprave, prisustvovali šefovi svih područnih jedinica u Crnoj Gori, i predstavnici Direktorata za šumarstvo i drvne industrije, Simović je poručio da će svi otpori uvođenju unaprijeđenog sistema gazdovanja šumama, koji su prepoznati u prethodnom periodu, biti eliminisani.
Potrebno hitno raskidanje koncesionih ugovora
Studija koju je za potrebe Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja uradio slovenački stručnjak Franc Ferlin pokazala je da ovakvo planiranje korišćenja šumskog bogatstva u Evropi imaju samo Crna Gora i Kosovo, da je ono ekološki i ekonomski neodrživo, zbog čega je potrebno hitno raskidanje koncesionih ugovora u slučajevima u kojima su se stekli zakonski uslovi i da se treba vratiti na sistem državnog gazdovanja šumama.
