Aprila 2006. godine Vlada Crne Gore uputila je i Deklaraciju građanima Crne Gore, u kojoj se, između ostalog, navodi: “Nezavisna država je preduslov da građani odlučuju o sebi i svojoj budućnosti. Ona je garant ekonomskog prosperiteta zasnovanog na poštovanju i zaštiti prava svojine i slobode preduzetništva kao i načela vladavine prava i bržeg uključenja Crne Gore u evropske i evroatlantske integracije.“
Suverenisti i unionisti
Krajem marta od parlamentarnih i vanparlamentarnih stranaka formirana su dva bloka: suverenistički i unionistički. Na čelu bloka za nezavisnost bio je Milo Đukanović, koji je 2003. godine ponovo izabran za predsjednika Vlade, dok je na čelu političke grupacije koja se zalagala za očuvanje zajedničke države sa Srbijom, bio Predrag Bulatović, lider opozicione Socijalističke narodne partije (SNP). U intervjuu za “Vijesti”, aprila 2006. godine, predsjednik SNP-a Predrag Bulatović, najavio je da će se povući iz političkog života ako na referendumu o državnom statusu opcija za nezavisnost osvoji više od 55 odsto glasova.
Desetak dana prije referenduma Bulatović je izjavio da njegove pristalice žele zajedničku državu zato što je to dobro za sve građane Crne Gore. Zatim je u završnom duelu na TVCG rekao da je zajednica sa Srbijom u interesu Crne Gore, posebno sa stanovišta ekonomskih perspektiva, kao i da je evropska preporuka da se održi zajednica. Ukoliko dođe od razdvajanja, on mudro prognozira da će biti uspostavljena granica, koju će građani jedino moći da prelaze s pasošima.
Takođe u završnom duelu na TVCG, lider suverenističkog pokreta, premijer Milo Đukanović, rekao je da građani Crne Gore treba da glasaju za njenu nezavisnost, jer na taj način stiču uslove da sami određuju svoju budućnost, afirmišu sopstveni identitet i brinu o svojim ekonomskim interesima.
Referendum
Referendum o državno-pravnom statusu Crne Gore održan je 21. maja 2006. godine i to pod kontrolom EU. Pravo izjašnjavanja na referendumu imalo je 484.718 glasača. Tog dana glasalo je 419.240 građana Crne Gore ili 86,5 odsto od ukupno upisanih građana sa biračkim pravom. Prema izvještaju Republičke referendumske komisije, za državnu nezavisnost Crne Gore glasalo je 230.661 građana, dok je 185.002 bilo za očuvanje zajedničke države sa Srbijom. Ili u procentima – 55,5 odsto birača je podržalo obnovu državne nezavisnosti Crne Gore. Protiv je glasalo 44,5 odsto od broja izašlih birača.
Prema rezultatima RRK, za nezavisnu Crnu Goru glasalo je 219.683 građana, odnosno 55,4%, a za zajedničku državu njih 176.515, ili 44,6%. Opštine u kojima se najviše birača opredijelilo za nezavisnost, prema podacima RRK, jesu Rožaje (91,3), Ulcinj (88,5) i Cetinje (86,5). Najmanju podršku opcija za nezavisnost imala je u Andrijevici, gde je za samostalnu Crnu Goru glasalo 27,7 odsto birača. Građani Podgorice, Nikšića i Bijelog Polja većinski su se izjasnili za nezavisnost, dok je opcija za zajedničku državu ostvarila prednost uglavnom na sjeveru Crne Gore. Većina građana za opstanak državne zajednice bila je u Beranama, Žabljaku, Kolašinu, Mojkovcu, Plužinama, Pljevljima, Andrijevici, Šavniku i Herceg Novom.
21. maj 2006. – istorijski datum
U prvom obraćanju nakon objavljivanja rezultata, premijer Đukanović je rekao da je 21. maj najznačajniji dan u novijom istoriji Crne Gore, zahvalivši se svima koji su vjerovali u potrebu obnove nezavisne države. Đukanović je zahvalio i EU, koja je pomogla da se referendumski proces održi u saglasju sa demokratskim pravilima i time rezultat referenduma stekne demokratski legitimitet pred Evropom. On je izrazio uvjerenje da je crnogorska nezavisnost u interesu dobre i bliske evropske budućnosti građana Crne Gore i da nije motivisana nanošenjem štete bilo kome. S tim u vezi, on je čestitao Srbiji sticanje nezavisnosti, s nadom da će ubrzano osvajati dionice na svom evropskom putu i da će svojom politikom doprinositi regionalnoj stabilnosti i evroatlanskoj integraciji čitavog zapadnog Balkana. Na kraju je poželio da nezavisna država Crna Gora, nakon 88 života u raznim državnim zajednicama, bude prostran i komforan dom za svakog njenog građanina i da bude dobar i otvoren prijatelj svima u regionu.
